Cortisol en DHEA (dehydro-epiandrosteron ) zijn beide hormonen die in de bijnier worden gemaakt en onder regulatie staan van de hypofyse en hypothalamus (Hypothalamic-Pituitary-Adrenal axis; HPA-as). Cortisol is een steroïdhormoon (gevormd uit cholesterol) dat verhoogd wordt aangemaakt bij elke vorm van stress (psychische, (patho)fysiologische en fysieke vormen). Denk hierbij aan grote schommelingen in glucosespiegels, slaapstoornissen, psychische overbelasting, intensief sporten, etc. Cortisol wordt daarom ook wel een stresshormoon genoemd, met glucoseverhogende en ontstekingsremmende effecten.

Hoewel lange tijd is gedacht dat DHEA slechts een voorloper is in de aanmaak van de geslachtshormonen oestradiol en testosteron in de bijnieren, wordt steeds duidelijker dat het ook een eigen rol speelt in de algehele gezondheid van de mens. DHEA wordt ook wel een anti-aging hormoon genoemd, vanwege de grote leeftijdsafhankelijke variatie: toename vanaf de puberteit, met piek rond 25 jaar en geleidelijke afname met nog slechts 30% van de piekwaarde op 70-jarige leeftijd bij veel personen. DHEA is vaak hoog/normaal bij acute stresssituaties en juist laag bij langdurig bestaande ernstige ziekten en ouderdoms-gerelateerde klachten en ziekten. Suppletie met DHEA blijkt deze ouderdoms-gerelateerde klachten en ziekten echter niet of nauwelijks te voorkomen, terwijl het nogal eens leidt tot negatieve en onvoorspelbare effecten. De belangrijkste werking van DHEA lijkt het tegengaan (antagonist) van de negatieve effecten van cortisol. Indien door langdurig bestaande ernstige ziekte of door ouderdom DHEA (sterk) verlaagd is, kunnen de schadelijke effecten van hoge cortisolniveaus niet goed meer worden tegengegaan.

Wanneer stressfactoren te lang blijven bestaan, zonder adequate DHEA-respons of vanwege lage DHEA-spiegels door ziekte en/of ouderdom, vindt er onderdrukking plaats van de HPA-as, voornamelijk op het niveau van de hypothalamus en hypofyse, met juist lage cortisolproductie. Dit wordt ook wel (onterecht) bijnieruitputting genoemd; niet de bijnier maar de hypothalamus is uitgeput.

Aandachtspunten bij het afnemen van de test
De cortisol- en DHEA-speekseltest dient in de ochtend gelijk na het opstaan en 30-45 minuten later nog een keer afgenomen te worden. De persoon moet nuchter zijn (water drinken mag) op het moment van beide speekselafnames. Het is hierbij van belang om op elk van beide afnamebuisjes en op het aanvraagformulier de exacte tijden van speekselafname te vermelden.

Rapportagetijd
Na ontvangst van het speekselmonster in het laboratorium van Hessels+Grob duurt het doorgaans twee tot drie weken voordat je het resultaat (per mail) toegestuurd krijgt.